آسپیراسیون جسم خارجی

شیرخواران و نوپایان اجسام را برای شناخت بیشتر به دهان می برند و همین آنها را در معرض بلع ناگهانی اجسام قرار می دهد. این اجسام در ۹۰درصد موارد به دستگاه گوارش و بقیه موارد به دستگاه تنفسی وارد می شوند. بیش از 90درصد اجسامی که به دستگاه گوارش می روند بدون هیچ مشکلی خارج می شوند .
آسپیراسیون جسم خارجی (بلعیدن اجسام خارجی) در یک تا پنج سالگی بیشتردیده می شود و در پسرها شایع تر است .
مباحث ما در خصوص آسپیراسیون جسم خارجی در مجاری تنفسی است .

یافته های بالینی :

پس از آسپیراسیون جسم خارجی ممکن است این سه مرحله دیده شود :

1. •مدحله حملات سرفه،عق زدن و خفگی
2. •مرحله کاهش علامت های مرحله حاد و گاها از بین رفتن کل علامتها. در این مرحله ممکن است پزشک در تشخیص به اشتباه اف
3. •مرحله بروزعوارض جسم خارجی شامل انسداد، آسیب موضعی و عفونت که می تواند خود را به شکل تب، پنومونی ،خلط خونی و کلاپس ریه نشان دهد .

اگر چه وجود سابقه منفی از آسپیراسیون به تنهایی رد کننده نخواهد بود ولی سابقه مثبت حتی در صورت رادیوگرافی نرمال باید جدی در نظر گرفته شده واقدام لازم که همان برونکوسکوپی است انجام شود .

در موارد اورژانس چه کنیم؟

خفگی (choking )  ناشی از پریدن جسم خارجی یا غذا در راه هوايی ، کابوس وحشتناکی است که سایه آن بر سر کودکانمان سنگینی می کند . اصول برخورد با این حادثه شامل پیشگیری وانجام اقدامات فوری مورد لزوم در صورت وقوع آن است.    به همین خاطر دستورالعمل  برخورد با کودک مشکوک به  پریدن جسم خارجی در راه هوايى به شکل زیر ارائه می گردد:

• اگر کودک هنوز نفس میکشد ،مجاری تنفسی در حالت انسداد نسبی یا ناقص است :

• اجازه بدهید به سرفه های خودبخود ادامه دهد مگر اینکه موجب بدتر شدن تنفس شود.
•  هر چه سریعتر در وضعیتی که راحت تر نفس میکشد  و بدون دستکاری و بدون دست کردن در حلق و بدون ضربه به پشت یا فشار بر شکم (همگی احتمال تبدیل انسداد نسبی به انسداد کامل دارند) به مرکز مجهز دارای برونکوسکپی ( ریژید) انتقال داده شود .

• اگرکودک قادر به نفس کشیدن نیست ،انسداد کامل است و به دنبال خفگی ناشی از پریدن جسم خارجی در راه هوايى، قطع تنفس ایجاد شده , پس به ترتیب زیر عمل می کنیم:

• کودک را به آرامی طاق باز می خوابانیم.
• با یک دست با فشار بر پیشانی سر را عقب برده و انگشت اشاره دیگر را زیر چانه انداخته و چانه را بالا میکشیم تا راه هوايى باز شود ( شکل 1).
• داخل دهان و حلق را نگاه میکنیم،  اگر جسم خارجی رویت شد با جارو کردن دهان توسط انگشت دنبال آن گشته و خارجش میکنیم. (اگر رویت نشد این کار- همین قدم سوم- ممنوع است و سراغ قدم بعدی- یعنی قدم چهارم- می رویم).
• با حفظ وضعیت گفته شده ( سرعقب /چانه بالا) در حالیکه با انگشت شست و نشانه همان دستی که سر را عقب دادیم بینی کودک را میبندیم، ۵ بار تنفس دهان به دهان می دهیم (شکل 2 و3) .
• اگر قفسه سینه بالا بیاید راه باز شده است، عالی !
• ولی اگر بالا رفتن قفسه سینه را نبینیم، مجددا با انجام قدم دوم  وضعیت مجدد به راه هوايى داده، آنرا باز میکنیم و دوباره نفس دهان به دهان میدهیم.
• اگر قفسه سینه بالا بیاید راه باز شده است، عالی !
• اگر بازهم بالا رفتن قفسه سینه را ندیدیم، سراغ خارج کردن جسم خارجی با مانور قدم پنجم می رویم

        به شرح زیر :

الف- در کودکان کمتر از یک سال ( ضربه به پشت/ فشار به سینه):

 شيرخوار را رو به شکم  روی ساعد یک دست می گذاریم. در حالتی که خود دست روی ران قراردارد و صورت شیر خوار روی انگشتان دست است و شیب رو به پایین دارد. ابتدا ۵ ضربه با کف دست دیگر به پشتش زده و سپس شیر خوار را می چرخانیم و در حالیکه پشتش روی ساعد است و پشت سرش در کف دست قرار دارد و به سمت پایین شیی دارد ،  ۵ بار  قفسه‌ی سینه اش را با گذاشتن انگشت حلقه  و وسط  روی جناغ سینه اش فشار می دهیم (شکل۴ ) .
 سپس  دهان شیرخوار با قدم 1، 2 و 3 نگاه می کنیم
اگر جسم خارجی با انگشت لمس شد خارج گردد که عالی !
 واگرنه با قدم 4 تنفس دهان به دهان می دهیم و اگر بازهم باز نشد قدم پنجم که ضربه به پشت/ فشار بر قفسه سینه است را انجام میدهیم، و این توالی ذکر شده ( قدم 1 تا 5)  تا رسیدن اورژانس به شیر خوار یا رساندن وی  به اورژانس بیمارستان باید تکرار شود .

ب- در کودک بالای یکسال ( فشار به شکم یا مانور هیملیخ):

باید ۵ بار در نقطه زیر جناغ روی شکم به سمت سر کودک فشار داد.
اگر کودک هنوز هوشیار است کودک را در حالت ایستاده یا نشسته از پشت بغل می کنیم و در حالیکه دستهایمان را از زیر بغل کودک رد کردیم یک دست را روی شکم در  نقطه زیر جناغ مشت کرده و دست دیگر را رویش می گذاریم وفشار می دهیم (شکل ۵)  - اگر کودک بیهوش است او را به پشت می خوابانیم و روی پاهایش به سمت سر کودک مینشینیم،  کف یک دست را روی شکم در نقطه زیر جناغ  گذاشته و دست دیگررا روی آن گذاشته و انگشتان دو دست را چفت میکنیم و فشار مذکور را ۵ بار وارد میکنیم. (شکل 6)

• سپس  دهان کودک با قدم1، 2 و 3 نگاه می کنیم

• اگر جسم خارجی با انگشت لمس شد خارج گردد که عالی

• واگرنه با قدم 4 تنفس دهان به دهان می دهیم و اگر بازهم باز نشد، قدم پنجم که مانور هیملیخ است را انجام میدهیم، و این توالی ذکر شده ( قدم 1 تا 5)  تا رسیدن اورژانس به کودک یا  رساندن وی به اورژانس بیمارستان باید تکرار شود.

 (منابع: نلسون 2016 و درسنامه احیای کودک وزارت بهداشت 1393)

دکتر امیر عباس بشارتی و دکتر بابک قالیباف

توجه : این سایت صرفا جهت آموزش والدین طراحی و به زبان ساده نگاشته شده و منبع یا مرجع علمی و یا درمانی نمی باشد.
گروه برنامه نويسي و طراحي وب مجتمع آموزشی دكتر هدايتي